Phải có chính sách thực sự đột phá để TPHCM hoàn thành 200 km metro vào năm 2035

Ngày 15/12, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy, Chủ tịch UBND TPHCM chủ trì cuộc họp thứ 3 Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98/2023/QH15 (Hội đồng) và Tổ chuyên gia tư vấn xây dựng đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị TPHCM theo kết luận số 49-KL/TW của Bộ chính trị (đề án).

Sẽ trình đề án vào đầu năm 2024

Phát biểu tại cuộc họp, Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi cho biết, sau khi Nghị quyết được ban hành, Thành phố đã phối hợp với các bộ, ngành tham mưu các nghị định hướng dẫn thực hiện Nghị quyết 98. Hiện còn một nghị định Thủ tướng đã giao Bộ Tài chính và Bộ Nội vụ tham mưu, dự kiến trong tháng 12 sẽ trình Chính phủ ban hành. TPHCM cũng chủ động nghiên cứu đề xuất các hướng dẫn về triển khai điện mặt trời áp mái, tín chỉ carbon.

Về triển khai các dự án BT, BOT, đường sắt đô thị…, theo Chủ tịch UBND Phan Văn Mãi, quy hoạch hệ thống đường sắt đô thị TPHCM có tổng chiều dài 220km, quy hoạch này đã có 20 năm. Trong đó, tuyến metro số 1 dài 19,7km, Thành phố làm hơn 15 năm đến nay chuẩn bị hoàn thành.

Bộ Chính trị đã có Kết luận 49, đặt ra mục tiêu mốc thời gian đến năm 2035 TPHCM và Hà Nội cơ bản hoàn thiện hệ thống đường sắt đô thị. Đây là định hướng quan trọng và TPHCM sẽ dựa vào Nghị quyết 98 để xây dựng đề án trình Bộ Chính trị, sau đó trình Quốc hội để triển khai.

Đối với 200km đường sắt chưa thực hiện, Chủ tịch UBND Phan Văn Mãi cho rằng phải triển khai trong 1 đề án, cùng một cơ chế chính sách và đề nghị các đơn vị khẩn trương hoàn thiện đề án trong năm nay để đầu năm 2024 có thể trình Ban Thường vụ Thành ủy, HĐND TPHCM trước khi báo cáo Bộ Chính trị, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét đưa vào chương trình kỳ họp giữa năm.

Để đạt mục tiêu mà Kết luận 49 đề ra, đến năm 2035 hoàn thành đề án đường sắt đô thị, thời gian chỉ còn 12 năm, do đó phải có cách làm hoàn toàn khác dự án metro số 1, phải có các cơ chế để huy động nguồn vốn, cơ chế về thủ tục đầu tư dự án, rút ngắn thời gian thực hiện chuẩn bị dự án…

Ngoài ra, vận hành hệ thống đường sắt đô thị cần phải đi cùng với phát triển ngành công nghiệp đường sắt đô thị của Việt Nam, tránh sau này phải đi thuê, mua thiết bị, duy tu bảo dưỡng. Vì vậy, cần phải phát triển ngành công nghiệp metro trong nước, tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nước nắm bắt công nghệ.

Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn mãi cho rằng đây là vấn đề lớn, cần có chủ trương từ Bộ Chính trị và cơ chế chính sách từ Quốc hội. Ông hy vọng các chuyên gia tham dự cuộc họp có ý kiến góp ý, có giải pháp cụ thể để thực hiện.

Cần cơ chế thực sự đột phá

Về dự thảo đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị TPHCM, theo đại diện Ban Quản lý dự án đường sắt đô thị Thành phố, mục tiêu 200km metro đến năm 2035 là khả thi nếu tiếp cận theo tư duy mới, cách làm đột phá trên cơ sở kinh nghiệm từ các dự án đã triển khai và được thực hiện trên một khung pháp lý mới.

Đề án đề xuất 6 cơ chế đặc thù để hiện thực hóa mục tiêu trên. Trong đó, có các cơ chế về quy hoạch, đền bù thu hồi đất, cơ chế tài chính, quản lý dự án đầu tư… Trong đó, đề xuất cho TPHCM lập và phê duyệt quy hoạch 1/500 hệ thống metro theo khu vực nhà ga TOD làm cơ sở để đấu giá quyền phát triển dự án TOD, tạo nguồn thu đầu tư xây dựng hệ thống metro.

Đề xuất Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư 1 dự án hệ thống đường sắt đô thị với tổng chiều dài khoảng 200km kết hợp phát triển, chỉnh trang đô thị khu vực TOD theo quy hoạch, hoàn thành trong năm 2035 và phân cấp, ủy quyền cho TPHCM quyết định các vấn đề liên quan.

Cũng theo đại diện Ban Quản lý đường sắt đô thị, dự thảo đề án nếu được phê duyệt sẽ giúp TPHCM hoàn thành mục tiêu 200km đường sắt đô thị vào năm 2035 và nhất là sẽ tiết kiệm được khoảng 10 tỷ USD so với cách làm hiện nay.

Tại cuộc họp, nguyên Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Ngọc Đông cho rằng đề án cần phải toàn diện và tính khả thi cao. Đồng thời, phải nhìn ra được những tồn tại hiện nay, phân tích nguyên nhân, giải pháp để có những cơ chế, chính sách phù hợp kiến nghị Trung ương cho cơ chế. Trong triển khai thực hiện phải có sự phối hợp chặt chẽ dưới sự chủ trì của UBND TPHCM.

GS. Trần Văn Thọ, Giáo sư danh dự Đại học Waseda, Nhật Bản cho rằng thành công xây dựng 200 km metro trong 12 năm tới của TPHCM sẽ đóng góp quan trọng để Việt Nam trở thành nước phát triển vào năm 2045. Và để thực hiện được 200 km metro thì cần có các cơ chế thật sự đột phá. Bên cạnh đó, cần phân tích rõ việc triển khai metro thời gian qua vướng mắc ở đâu, giải pháp tháo gỡ mới có thể hoàn thành mục tiêu phát triển hệ thống đường sắt đô thị đã đề ra.

PGS.TS Trần Hoàng Ngân đề xuất cần xác định đây là dự án trọng điểm của quốc gia, đi cùng đề án phát triển metro của Hà Nội và thực hiện chiến lược tuyên truyền về sự cần thiết của đề án. Về quy hoạch, cần hoàn thiện đồng bộ đề án với các cấp độ quy hoạch của Thành phố và các địa phương khác như Bình Dương, Đồng Nai, Long An… Ngoài ra, cũng cần lưu ý đến chính sách ưu đãi nhà đầu tư, đẩy mạnh phân cấp trọn gói cho TPHCM, Hà Nội trong thực hiện các tuyến metro; đồng thời đảm bảo công nghệ phải hiện đại, đồng bộ...

Còn theo KTS Ngô Viết Nam Sơn, việc phát triển 200km metro đến năm 2035 là nhiệm vụ rất khó khăn. Phân tích thời gian thực hiện dự án metro số 1 với chiều dài khoảng 20 km nhưng mất 15-16 năm, do đó cần phải chỉ ra được những điểm tồn tại, điểm nghẽn của dự án metro số 1 tập trung giải quyết dứt điểm để có được cách làm khi triển khai các dự án metro tới đây. Ngoài ra, phải cẩn trọng trong đánh giá khả năng thu hồi vốn.

Vũ Phong